CZY SMUTEK TO JEDNA EMOCJA?

Słowa kluczowe: smutek, emocje, strata, porażka, zdolności poznawcze.

ABSTRAKT

Badacze z Uniwersytetu Doshisha w Kioto: Mariko Shirai i Naoto Suzuki, od lat pracują nad subtelnymi różnicami manifestacji smutku w ciele i tym, jak jego poszczególne oblicza zdają się w różny sposób na nas oddziaływać. W najnowszym badaniu postanowili poszukać odpowiedzi na pytanie o jego cielesne następstwa, a także zbadać, czy dwa wyróżnione przez nich podtypy smutku: strata kogoś bliskiego i porażka w osiągnięciu celu, będą manifestować się się w ciele i umyśle w odmienny sposób.

METODA

Podczas eksperymentu przebadano 74 uczestników (20 mężczyzn, 54 kobiety, średnia wieku ok. 20 lat). Badani zostali losowo przydzieleni do jednej z trzech grup badawczych: smutku związanego ze stratą (grupa I), smutku związanego z porażką (grupa II) lub do grupy kontrolnej (grupa III). W pierwszym etapie eksperymentu każdy z uczestników miał za zadanie wysłuchać nagrania.

Każdej z osób puszczano inne nagranie, zależne od grupy do której został przypisany. W grupie pierwszej puszczano nagrania związane ze stratą bliskiej osoby. W grupie II nagrania związane z niepowodzeniem w osiągnięciu ważnego celu. W grupie III nagrania neutralne emocjonalnie. Po wysłuchaniu nagrań osoby badane miały za zadanie wyobrazić sobie dokładnie sytuacje z nagrań. Nagrania i wyobrażenia (skrypty) miały na celu wywołanie odpowiedniej, poszukiwanej przez badaczy emocji lub jej braku (grupa kontrolna).

By upewnić się, że w istocie u badanych udało się przywołać upragniony stan emocjonalny, przed i po prezentacji nagrań zastosowano wszechstronny kwestionariusz, który mierzył poziom intensywności odczuwanych emocji: strachu, gniewu, obrzydzenia, radości, lęku oraz smutku (bowiem zdaniem badaczy emocje te mają tendencje do współwystępowania w różnych konfiguracjach).

Uczestnicy przy pomocy kwestionariusza deklarowali w jakim zakresie odczuwali poszczególne z wyróżnionych charakterystyk smutku: wskaźnikiem łez (od zaczerwienionych oczu po pełen płacz), odczuwanym ciężarem w klatce piersiowej oraz poczuciem bezsilności.

Pomiary fizjologiczne rejestrowano nieustanie od początku badania, tj. przed, podczas oraz po wysłuchaniu nagrań przez uczestników. Tętno uczestników zmierzone zostało elektrokardiografem, zaś przewodnictwo skórne oraz ciśnienie krwi rejestrowano stosownymi elektrodami.

WYNIKI

Przygotowane przez badaczy nagrania miały silny wpływ na odczuwane przez badanych poziomy emocji i przewidywalnie, emocją którą deklarowano na najwyższym poziomie, był smutek. Zaobserwowano istotnie odmienne konsekwencje dla przeżywania dwóch wyróżnionych podtypów smutku – w grupie Straty wskaźnik łez był na istotnie wyższym poziomie niż w grupie Porażki. Nie zaobserwowano natomiast istotnych statystycznie różnic w odczuwanej bezsilności między grupami.

Podobnie nieistotny okazał się wpływ bodźca na intensywność pomiarów przewodnictwa skórnego i ciśnienia krwi, które pozostawały na podobnym poziomie w obu grupach. Grupa wskazywała na wyższy poziom gniewu współwystępującego z wywołanym smutkiem. Płeć badanych również okazała się nie różnicować rezultatów badania w istotny sposób i (co może być szczególnie ciekawe) mężczyźni mieli podobny poziom odczuwanych emocji, co uczestniczki badania.

W części badania związanego z wyobrażaniem sobie przez uczestników sytuacji opisywanych w nagraniach, we wszystkich trzech grupach odnotowano wzrost poziomu przewodnictwa skórnego, co wskazywało na aktywację układu współczulnego badanych. Odnotowano również istotną statystycznie korelację między pomiarem poziomu smutku deklarowanego przez uczestników, a zmianami w fizjologii ciała. Ponadto, w grupie poddanej nagraniom mającym wywołać poczucie straty bliskiego, odnotowano umiarkowaną, pozytywną współzależność między ciśnieniem krwi, a pomiarem wskaźnika łez.

Co najistotniejsze, zaobserwowano istotne różnice statystyczne miedzy wpływem Straty i Porażki pod względem czasu, jaki badani potrzebowali by ich pomiary przewodnictwa skórnego wróciły do poziomu bazowego (sprzed odsłuchania nagrań). Zdaniem badaczy, wywołana strata wymagała od badanych znacznie więcej czasu na to, by się „pozbierali”, gdzie porażka zdawała się pozwalać na względnie szybki powrót do cielesnej równowagi (bazowego poziomu pomiarów fizjologicznych). Strata więc nie tyle intensyfikowała pomiary fizjologiczne, co wykazywała się rezydualnym charakterem, mając bardziej długotrwały wpływ na umysły i ciała badanych.

WNIOSKI

Zaobserwowano istotne różnice w fizjologicznych i emocjonalnych następstwach dwóch wyróżnionych przez Shirai i Suzuki podtypach smutku: Straty i Porażki. Zdaniem badaczy, Strata skutkowała bardziej długotrwałym smutkiem m.in. ze względu na swój bardziej pasywny charakter (mniejsze poczucie sposobności do „naprawy” bolesnej sytuacji). Podobnie jak w ich wcześniejszych badaniach, wyniki wskazują na istotne, subiektywne różnice w sposobie doświadczania smutku wywołanego w różny sposób (stratą bliskiego lub porażką). Ten drugi, zdawał się mieć luźniejszy uścisk i ustępował bardziej raptownie, z kolei poczucie straty istotnie ciążyło na badanych dłużej.

PODSUMOWANIE,

Bynajmniej nie trzeba być naukowcem, by zdawać sobie sprawę z tego, że są znaczne, subiektywne różnice w tym, jak odczuwamy omawiane następstwa Straty i Porażki. Niemniej, badane tu ich fizjologiczne następstwa dają nam namacalne, empiryczne dane do dalszych poszukiwań w obszarze cielesności subtelnych stanów emocjonalnych i ograniczeń w możliwości ich sztucznego wywołania w warunkach eksperymentalnych. Wyniki przedstawianego badania aż proszą się o przyszłe rozwinięcie z uwzględnieniem większej ilości zmiennych, m.in. indywidualnych różnic temperamentalnych, ekspresji mimicznej, czy potencjalnym wpływie różnych typów smutku na zdolności poznawcze.

• Shirai, M., Suzuki, N. (2017). Is sadness only one emotion? Psychological and physiological responses to sadness induced by two different situations: “loss of someone” and “failure to achieve a goal”. Frontiers in Psychology, 8: 288. doi: 10.3389/fpsyg.2017.00288