Dlaczego wierzymy w sprawiedliwy świat?

DLACZEGO WIERZYMY W SPRAWIEDLIWY ŚWIAT?

Słowa kluczowe: błędy poznawcze, Lerner, sprawiedliwość, poczucie stabilności, stereotypy.

ABSTRAKT

Wiara w sprawiedliwy świat jest zjawiskiem polegającym na przypisywaniu winy lub zasługi osobom, które doświadczają nieszczęśliwych lub szczęśliwych sytuacji w swoim życiu (Aronson, 2009). Zjawisko to opiera się na przekonaniu, że świat jest miejscem sprawiedliwym i bezpiecznym, a to co przytrafia się poszczególnym jednostkom, jest zależne od nich samych (Moskowitz, 2009; za: Lerner, 1966).

PIERWSZE BADANIA

Malvin Lerner i Carolyn Simmons byli twórcami eksperymentu, w którym grupa badanych kobiet miała obserwować inną kobietę, która z pozoru otrzymywała impulsy elektryczne w ramach badania nad procesem uczenia się. Po pewnym czasie niektóre grupy miały możliwość zadecydowania w anonimowym głosowaniu na temat tego czy, ,,ofiara” powinna mieć nadal aplikowane impulsy elektryczne. Wszystkie osoby badane, które miały możliwość głosowania opowiedziały się za tym, aby przerwać badanie, ale w przypadku niektórych z nich badający nie podjęli się jego zaprzestania. Co ciekawe te osoby, dzięki którym przerwano zabieg, oceniły ofiarę jako znacznie atrakcyjniejszą niż była ona według osób, którym nie udało się zatrzymać badania. Z kolei osoby, które nie miały wpływu na przerwanie aplikowania impulsów elektrycznych oceniły kobietę jako winną otrzymywanych impulsów – uzasadniali to słabymi wynikami, jej charakterem i wyglądem (McRaney, 2010; za: Lerner, 1980).

Lerner i jego współpracownicy wykazali także w kolejnym eksperymencie, że ludzie są skłonni do obarczania osoby niesprawiedliwą oceną, której nie da się racjonalnie wytłumaczyć. Przeprowadzili badanie, w którym dwóch mężczyzn miało za zadanie rozwiązywać zagadki. Na koniec jeden z nich otrzymał losowo dużą sumę pieniędzy. Obserwatorom powiedziano, że nagroda była całkowicie przypadkowa. Mimo to, osoby badane twierdziły, że zwycięzca nagrody był mądrzejszy, bardziej utalentowany, lepiej rozwiązujący zagadki i bardziej produktywny (Tamże).

DLACZEGO WIERZYMY W SPRAWIEDLIWOŚĆ?

Fenomen sprawiedliwego świata jest błędem poznawczym, który daje ludziom poczucie bezpieczeństwa, przewidywalności i kontroli nad tym, co ich spotyka. Wiara w to, że ludzie dostają to, na co zasługują, dla wielu z nas jest także motywacją do pracy nad sobą i bycia dobrym, a tym samym pozwala wyznaczać długofalowe cele (Moskowitz, 2009). Wiara w sprawiedliwy świat dla wielu z nas jest ochroną przed lękiem, że mogłoby nam się przytrafić coś złego (Sikora, 1993).

JAKIE SĄ TEGO KONSEKWENCJE?

Choć wiara w sprawiedliwy świat  pozwala nam zredukować lęk przed nieszczęściami, daje poczucie stabilności i kontroli, to wielokrotnie przyczynia się również do dewaluowania osób doznających przemocy czy też ofiar nieszczęśliwych sytuacji (choroby, ubóstwo, kataklizmy) (Moskowitz, 2009; za: Lerner, 1966). Przykładem tej hipotezy są stereotypy dotyczące ofiar gwałtu, tj. sugestie dotyczące nieodpowiedniego ubioru, prowokowania sprawcy, chodzenia w niedozwolone miejsca o nieodpowiedniej porze. Taki sam mechanizm ma miejsce, kiedy osoba mocno wierząca w sprawiedliwość sama doświadcza przykrej sytuacji lub problemów w swoim życiu – poszukuje ona wówczas dowodów na to, że to co ją spotkało, jest zasłużone (Sikora, 1993). Łatwiej jest uwierzyć w sprawiedliwość świata niż zaakceptować fakt, że nie możemy przewidzieć nieszczęść jakie nas spotykają.

ŹRÓDŁA:

  • Aronson, E. (2009). Człowiek – istota społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
  • McRaney, D. (2010). The Just World Fallacy. Pobrane z: https://youarenotsosmart.com/2010/06/07/the-just-world-fallacy/ (data dostępu: 18.03.2018).
  • Moskowitz, G. (2009). Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  • Lerner, M. i Simmons, C. (1966). Observer’s reaction to the “innocent victim”: Compassion or rejection? Journal of Personality and Social Psychology. 4 (2)
  • Lerner, M. (1980). The Belief in a Just World: A Fundamental Delusion. Plenum: New York.
  • Sikora, T. (1993). Wiara w sprawiedliwy świat a sposób doświadczania i percepcji nietolerancji. Chowanna 1, s. 36-46

O AUTORCE

Alicja Kłos

Alicja Kłos

Absolwentka studiów licencjackich na kierunku Psychologia sądowa. Obecnie studentka Psychologii klinicznej studiów magisterskich na Dolnośląskiej Szkole Wyższej. Zawodowo Specjalista ds. Human Resources z doświadczeniem w obszarach związanych z diagnozą oraz rozwojem kompetencji pracowników i kandydatów. Interesuje się psychologią kliniczną, pomocą humanitarną, psychologią sądową oraz psychologią biznesu.

2018-09-11T11:17:10+02:00

Zostaw komentarz

Wykorzystujemy pliki cookies w celu prawidłowego działania strony oraz korzystania z narzędzi analitycznych. Szczegóły znajdziesz w polityce prywatności. Czy zgadzasz się na wykorzystywanie plików cookies? Ok